Μαρία Χορς : Η συνέντευξη στις «Ανατροπές»

Το 2008 είχα την ευκαιρία να γνωρίσω την αείμνηστη πλέον Μαρία Χορς και να μου παραχωρήσει μία από τις σπάνιες τα τελευταία χρόνια συνεντεύξεις της στο σπίτι της, τη γνωστή βίλα Παναγιωτόπουλου. Εκεί είχε συντηρήσει στο πλάι της βίλας ένα μικρό σπιτάκι, όπου ξεκουραζόταν κάποιο χρόνο το καλοκαίρι μαζί με τον αδερφό της. Η συνέντευξη αυτή, τολμώ να πω, μ΄ έχει σημαδέψει σαν δημοσιογράφο και σαν άνθρωπο. Γι΄ αυτό κι αξίζει, θαρρώ, να την ανασύρω απ΄τα συρτάρια των αρχείων μας, σαν ελάχιστο φόρο τιμής στη μνήμη της εκλεκτής φίλης της Σαλαμίνας που έφυγε από κοντά μας.

(«Ανατροπές», Οκτώβριος 2008)

Μαρία Χορς: Η λάμψη του φωτός!
(ή αλλιώς: Η τέχνη της επικοινωνίας)

Μερικές συνεντεύξεις αποτελούν αληθινές εμπειρίες ζωής. Το να έχεις την τιμή και την ευτυχία να παρακολουθείς μια πρωθιέρεια της τέχνης να σου επικοινωνεί λίγο από το μεγαλείο που κουβαλά μέσα της είναι εμπειρία. Τι θα μπορούσες άραγε να συζητήσεις μ΄ αυτόν τον άνθρωπο; Ξέχασα αμέσως τις ανόητες εκείνες ερωτήσεις του στυλ που γεννηθήκατε και πού σπουδάσατε και μπήκα στο νόημα. Μ΄ έβαλε εκείνη στο νόημα, να μη σπαταλήσω τον πολύτιμο χρόνο που την είχα μπροστά μου. Και να μιλήσουμε για πράγματα που με λίγους ανθρώπους έχεις την ευκαιρία να κουβεντιάσεις.
Κυρία Χορς, σας ευχαριστώ.

Περιγράψτε μου κ. Χορς, τι είναι για σας ο χορός;
Ο χορός είναι πολύ περίεργο πράγμα, που δεν το΄ χουν όλοι. Το να δοκιμάζεις με το σώμα ό,τι έχει το μυαλό και η ψυχή και να τα δίνεις είναι τέχνη, που τη σεβόμαστε. Πολλά πράγματα τα ανακαλύπτουμε χορεύοντας, υπάρχοντας ανάμεσα στο χορό, στην έννοια του χορού. Ο κόσμος μεγαλώνει  μπροστά σου και συ ανοίγεις τα χέρια και φτάνεις τα άκρα του κόσμου (…μαγική στιγμή να βλέπεις τη Χορς να σου παρουσιάζει με τα χέρια όσα περιγράφει). Ο χορός έχει ένα όργανο εκφραστικό, το σώμα. Αν με την κίνηση μπορεί να δείξει κανείς τι σκέπτεται και τι αισθάνεται, τότε είμαστε καλά. Δεν μπορεί πάντα, αλλά μπορεί ένα μεγάλο ποσοστό. Πλησιάζουμε.

Θέλει θυσίες η τέχνη;
Πολλές. Θέλει να της αφιερωθείς. Εγώ, για παράδειγμα, έκανα μεγάλη μελέτη. Τελείωσα τη σχολή της Κούλας της Πράτσικα, όπου ελάχιστοι ήσαν αυτοί που προχωρούσαν και όπου αν δε δούλευες σκληρά δε συνέχιζες μαζί της. Δεν πήγα Πανεπιστήμιο για να μπορέσω να κάνω όσα απαιτούσε ο χορός.

Και τη μοναξιά του καλλιτέχνη; Τη βιώσατε;
Ώρες, ώρες. Είναι ιδιότυπη μοναξιά. Είναι κείνο το συναίσθημα όταν ανακαλύπτεις ορισμένα πράγματα μόνος σου για να μπορέσεις να τα προσφέρεις παραέξω.

Και πώς καταλαβαίνεις ότι ήρθε το πλήρωμα να τα δώσεις παραέξω; Τι σε σπρώχνει;
Αυτό που έχεις μέσα σου σε σπρώχνει να κάνεις κάτι, γιγαντώνεται μέσα μας η αίσθηση πως κάτι μπορώ να κάνω καλά.

Είναι εγωιστής ο καλλιτέχνης;
Ναι, είναι, υπάρχει ο εγωισμός αλλά δεν ακουμπάμε πάνω σ΄ αυτό. Οι δυνατότητες απλώνονται, μεγαλώνουν και προσφέρονται. Δεν πρέπει να ξεχνάς τι μπορείς να κάνεις. Να δώσεις στον εαυτό σου. Κι όταν τα πάρει, να μπορείς, ξεχειλίζοντας, να τα δώσεις (…κάνει την κίνηση η θεά και νομίζω πως αναβλύζει η αίσθηση του πάρε – δώσε ανάμεσά μας).

Νιώθετε περισσότερο δασκάλα ή χορεύτρια;
Η διδασκαλία οδηγεί στο χορό, σκαλοπάτια είναι όλα.

Θα΄ λεγε κανείς πως ο δάσκαλος πρέπει να είναι πρώτα χορευτής ο ίδιος…
Όχι, πάει ανάποδα. Είναι η επαφή που κινεί το σώμα. Δεν αφήνουμε το σώμα μας ελεύθερο παρά μόνο συνήθως όταν θέλουμε να δώσουμε αγάπη. Ο χορός θέλει τεχνική και ψυχή.

Ασχοληθήκατε με την αρχαία τραγωδία. Παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον των ξένων σκηνοθετών για την αρχαία τραγωδία, τις προσεγγίσεις που επιχειρούν, όχι πάντα επιτυχημένα και όχι σπάνια αντιμετωπίζοντας τις αποδοκιμασίες του κοινού, π.χ. της Επιδαύρου. Θεωρείτε, από τη μακρά εμπειρία σας με το είδος, ότι μπορεί ένας σκηνοθέτης που δεν είναι Έλληνας να διαχειριστεί αρχαία τραγωδία;
Μπορεί, αν μπει στο νόημα να μάθει και να συγκινηθεί, αν μπορεί να αισθανθεί, για να δώσει. Ξέρετε, όλα είναι φως. Βγαίνει φως ή δε βγαίνει ανάμεσά μας. Αυτό είναι η επικοινωνία με το κοινό. Τόσο απλό και τόσο δύσκολο.

Κι ο Έλληνας; Τι έχει παραπάνω;
Ο Έλληνας, άμα πιστέψει πολύ σε κάτι, το βοηθά να βγει παραέξω και να λάμψει.

Τι κρίμα, που ακόμη κι αυτή η ελληνική γλώσσα, με τον ατέλειωτο πλούτο της, δε με βοηθά να σας μεταφέρω το υπόλοιπο της συνέντευξης. Μιας συνέντευξης που δε συνεχίστηκε με το λόγο αλλά με τη γλώσσα του σώματος. Σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να με κάνει κοινωνό της, να μου περιγράψει ακριβώς αυτό που της ζήτησα αρχής εξαρχής, η Μαρία Χορς, ο άνθρωπος που δίδαξε κίνηση ένα Μινωτή και μία Κάλλας, κατάφερε μέσα σε πέντε – δέκα λεπτά όσα οι καθηγητές μου στο Πανεπιστήμιο δεν είχαν καταφέρει να μου μάθουν χρόνια ολόκληρα, όσα επαγγελματίες της σκηνής, ηθοποιοί και πολιτικοί, δεν κατορθώνουν μια ζωή: Να επικοινωνείς χωρίς τη γλώσσα, να ποιείς λόγο χωρίς λόγο, να δίνεις και να παίρνεις με μια απλή κίνηση. Αν δεν το δει κανείς, δεν μπορεί να καταλάβει γιατί αυτή η γυναίκα είναι μοναδική στο χώρο της. Γι΄ αυτό και  ό,τι αγγίζει, ό,τι ακουμπά, το εξαγνίζει. Λυτρώνεται και λυτρώνει. Σαν την αρχαία τραγωδία. Προσκυνώ την τέχνη σου, άνθρωπε! 

Βίκυ Ψυλλάκη