Πατάτα…η δημοφιλής

Πατάτα…η δημοφιλής
‘Αγαπημένη τροφή μικρών και μεγάλων’Αμυλώδης κόνδυλος με καφέ φλούδα και χρυσή σάρκα, η πατάτα αποτελεί βασικό τρόφιμο, τόσο ως φρέσκο λαχανικό (πάντοτε μαγειρεμένο) όσο και ως τυποποιημένο προϊόν (τσιπς, τηγανιτές πατάτες), που συχνά χρησιμοποιείται στην οινοπνευματοποιία, στην αμυλοποιία και την μπισκοτοποιία. Χωρίζεται σε δύο βασικούς τύπους: (α) της πρώιμης εσοδείας ή νέα (από Απρίλιο- Ιούλιο) και (β) της όψιμης εσοδείας (ώριμη ή παλιά). Είναι διαθέσιμη όλο το χρόνο, ενώ ταυτόχρονα, από τις καλλιεργήσιμες ποικιλίες της, εκ των οποίων η κυριότερη είναι η κίτρινη πατάτα, κάνει την εμφάνισή της σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.


Για την ιστορία αναφέρουμε ότι η καλλιέργειά της απαντάται ήδη σε παλαιότερους χρόνους, με πρώτους καλλιεργητές τους Ίνκας. Στην Ευρώπη έφτασε το 1534, ενώ στην Ελλάδα ήρθε με τον Καποδίστρια. Το έτος 2008 ανακηρύχθηκε Παγκόσμιο Έτος Πατάτας από τα Ηνωμένα Έθνη, ενώ σήμερα η παγκόσμια κατανάλωση αγγίζει τα 100 κιλά ετησίως ανά άτομο.
ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ:
Πράγματι, η πατάτα είναι ιδιαίτερα δημοφιλής και βασική τροφή, παράλληλα υγιεινή και φτηνή, ενώ είναι σχεδόν απαραίτητη στη μαγειρική, και γνωρίζει την πλούσια γκάμα συνταγών από όλα τα λαχανικά, ξεκινώντας από τα πιο απλά και λαϊκά εδέσματα και φτάνοντας στα πιο εξευγενισμένα.
Επίσης είναι πλούσια φυσική πηγή σε πολλά θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες Β (Β1, Β2, Β6) και C, Ε, αποτελώντας συνάμα καλή πηγή σε κάλιο, φολικό οξύ, σιδήρο, μαγνήσιο, σελήνιο και φυτικές ίνες. Δεν περιέχει χοληστερίνη ή άλλα λιπαρά αλλά ούτε νάτριο και θερμιδικά αποδίδει 70-130 Κcal/100gr ανάλογα με το μαγείρεμα. Μάλιστα, όταν τρώγεται με τη φλούδα της είναι καλή πηγή σε φυτικές ίνες που έχουν ευεργετικές ιδιότητες στον οργανισμό.

Από τις πατάτες, ο ανθρώπινος οργανισμός προμηθεύεται την περισσότερη πρωτεΐνη και σίδηρο σε σύγκριση με άλλα λαχανικά, λόγω της υψηλής ποσότητας κατανάλωσης τους. Επειδή μάλιστα η περιεκτικότητά τους σε υδατάνθρακες είναι υψηλή και κυρίως όταν τηγανίζονται συνίσταται να καταναλώνονται με μέτρο από όσους επιθυμούν να ελαττώσουν το σωματικό τους βάρους ή είναι διαβητικοί.

Επειδή οι πατάτες καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες αποτελούν την κύρια πηγή βιταμίνης C αν και η περιεκτικότητα στη βιταμίνη αυτή είναι χαμηλή. Η περιεκτικότητα αυτή είναι υψηλότερη κατά την εσοδεία της πατάτας (νέα) και μειώνεται κατά τη διατήρησή της ή τη βιομηχανοποίησή της, οπότε δημιουργούνται απώλειες θειαμίνης. Κατά το μαγείρεμά της η πατάτα χάνει περίπου το μισό της βιταμίνης C την οποία περιέχει.

Παλαιότερα, παραδόξως οι πατάτες θεωρούνταν καλές για τους ρευματισμούς. Ο χυμός της ωμής πατάτας όταν εφαρμόζεται στην πάσχουσα περιοχή, λέγεται πως θεραπεύει τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, τους ρευματισμούς, το διάστρεμμα και τις μελανιές. Η πατάτα μπορεί να έχει αντικαρκινικές (σκουαλένιο, καροτενοειδή, πολυφαινόλες) και αντιβιοτικές ιδιότητες, παρόλο που σπάνια εμφανίζεται στην κορυφή της λίστας στη διατροφή ατόμων με χαμηλά ποσοστά καρκίνου (αναστολείς πρωτεάσης, φλούδα).
ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ:
Η πατάτα μπορεί να συνοδεύσει ουσιαστικά όλα τα κρέατα, τα πουλερικά και τα ψάρια, ακόμα και τα αυγά. Έτσι μπορούν να γίνουν ψητές στο αλουμινόχαρτο, βραστές, τηγανιτές, ογκρατέν, πατατοσαλάτα, κατσαρόλας, σούπα, σοταρισμένες ή γεμιστές. Ωστόσο, οι πατάτες χρειάζονται προσοχή να μην παραμείνουν για πολύ στον ήλιο διότι πρασινίζουν από το σχηματισμό μιας ουσίας της σολανίνης η οποία είναι δηλητηριώδης (διατηρούνται σε μέρος ξηρό και αεριζόμενο στους 8-10 0C). Για αυτό όταν καθαρίζονται οι πατάτες πρέπει να πλένονται πριν και μετά το καθάρισμά τους ενώ τα πράσινα τμήματα πρέπει να απορρίπτονται.

Πατάτες τηγανιτές: βουτάτε τις πατάτες που έχετε κόψει σε μπαστουνάκια πάχους 1 εκ. και μήκους 7 εκ. ή σε ροδέλες (για να απορροφήσουν λιγότερο λάδι) σε πολύ καυτό λάδι (ελαιόλαδο) στους 180 0C για 7’-8’. Περιμένετε μέχρι η τηγανιά, που κρύωσε, να ξαναβρεί τη θερμοκρασία της προκειμένου να ροδίσουν οι πατάτες.

Καταλήγοντας διαπιστώνουμε ότι οι θρεπτικές ιδιότητες της πατάτας, η γεύση και η ευκολία πέψης που δημιουργεί είναι ευρέως αποδεκτές. Πράγματι, οι πατάτες είναι εξαιρετικό τρόφιμο με ξεχωριστή γεύση, με πολλές θρεπτικές και ωφέλιμες ουσίες και μεγάλη διατροφική αξία αν χρησιμοποιηθούν σωστά και με μέτρο. Σήμερα, πάντως, με βάση τις νέες τάσεις της υγιεινής διατροφής που έχουν σαν πρότυπο την παραδοσιακή «Μεσογειακή Διατροφή» η πατάτα όπως και τα λαχανικά, βρίσκονται στη βάση της Διατροφικής Πυραμίδας, γι’ αυτό συνολικά συνίσταται η ημερήσια κατανάλωσή τους. Επισημαίνουμε, ωστόσο ότι ο τρόπος ετοιμασίας και η συχνότητα κατανάλωση της πατάτας είναι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν την ευεργετική της ή μη δράση.

Γραφει ο
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Α. ΒΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ MMedSc
ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΟΣ -ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΣ
Γενικός Γραμματέας Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων-Διατροφολόγων